Kadın sağlığı için uygulanan tedaviler arasında yer alan yumurtalık kisti tedavisi kadınların korkularından biri olan yumurtalık kistlerini ortadan kaldırmaya veya boyutlarına azaltmaya yönelik tedavidir.
Yumurtalık Kisti Nedir?
Yumurtalık kistleri, yumurtalıklardan birinin (veya her ikisinin) içinde veya üzerinde büyüyen sıvı dolu keselerdir. Yumurtalık kisti, içi sıvı dolu bir yapıyı tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Yumurtalık kistleri genellikle asemptomatiktir. Ancak karın veya pelviste ağrı yaygındır. Bir zarla çevrili içi dolu kesecik yapıları olan kistler kadınlarda overlerde yumurtalık kisti (over kisti) olarak görülmektedir.
Yumurtalık Kistleri Tehlikeli Midir?
Yumurtalık kistlerinin pek çoğu genelde bulgu vermez ve tedavi gerektirmeyebilirler. Değişik türlerde over kistleri görülebilmektedir ve çoğunlukla iyi huyludurlar. Yumurtalık kistlerini neoplastik (tümöral) ve fonksiyonel olmak üzere iki ana başlıkta incelemek mümkündür.
Yumurtalıklar Nelerdir? Yumurtalıklar Ne Yapar?
Yumurtalıklar, pelviste bulunan kadınlarda üreme organlarıdır. Rahmin her iki yanında bir yumurtalık bulunur ve her biri bir ceviz yanındadır. Yumurtalıklar yumurta ve dişi hormonları olan östrojen ve progesteron üretir. Yumurtalıklar, göğüsler, vücut şekli ve vücut kılları dahil olmak üzere cinsel gelişimi kontrol eden kadın hormonlarının ana kaynağıdır. Yumurtalıklar ayrıca adet döngüsünü ve hamileliği düzenler.
Yumurtlama Nedir?
Yumurtlama, beynin hipotalamusundan kaynaklanan bir dizi hormon zincir reaksiyonu tarafından kontrol edilir. Her ay, bir kadının adet döngüsünün bir parçası olarak, foliküller yırtılır ve yumurtalıktan bir yumurta salınır. Bir folikül, yumurtalık içinde dişi gametleri (yumurtaları) içeren küçük bir sıvı kesedir. Yumurtalığın yumurtalıktan Fallop tüpüne salınması ve yumurtanın bu süreci “yumurtlama” olarak bilinir.
Yumurtalık Kistlerine Neden Olan Nedir?
Bazen bir folikül yumurtlama sırasında yumurta bırakmaz ve bunun yerine yumurtalık içindeki sıvı ile dolmaya devam eder. Buna “foliküler kist” denir. Diğer durumlarda, folikül yumurtayı serbest bırakır, ancak kese tekrar kapanır ve çözünmek yerine sıvı veya kanla şişer. Bu “korpus luteum kisti” olarak bilinir. Bu koşulların her ikisi de fonksiyonel yumurtalık kistleridir. Fonksiyonel yumurtalık kistleri, yumurtalık kistlerinin en yaygın türüdür.
Yumurtalık Kisti Risk Faktörleri
Aşağıdakiler yumurtalık kistlerinin gelişimi için potansiyel risk faktörleridir:
• Önceki yumurtalık kistlerinin geçmişi
• Düzensiz adet döngüsü
• Kısırlık
• Polikistik over sendromu
• Endometriozis
• Obezite
• Erken adet görme (11 yaş ve altı)
• Hipertiroidizm
• Meme kanseri için tamoksifen tedavisi
Yumurtalık Kistinin Türleri Nelerdir?
Over kistlerinin bir çok çeşidi vardır. Folikül kisti, inklüzyon kisti, korpus luteum kisti, gebelik luteoması, teka-lutein kisti, endometrioma (çikolata kisti) bunlardan bazılarıdır. En yaygın yumurtalık kisti tipine fonksiyonel kist denir. Fonksiyonel kistler genellikle tehlikeli değildir ve sıklıkla semptomlara neden olmaz. Yumurtalık kisti işlevsel değilse, “kompleks yumurtalık kisti” olarak kabul edilir.
Fonksiyonel Yumurtalık Kistleri
İki tip fonksiyonel yumurtalık kisti vardır: folikül kistleri ve korpus luteum kistleri.
Foliküler kistler, yırtılmamış ve bunun yerine daha fazla sıvı ile doldurulmuş bir folikül içerir. Korpus luteum kistleri, folikül yumurtayı serbest bırakmak için yırtıldığında oluşur, ancak daha sonra sıvı ile kaplanır ve şişer. Corpus luteum kistleri ağrılı olabilir ve kanamaya neden olabilir. Fonksiyonel bir kistte kanama meydana geldiğinde, hemorajik kist olarak bilinir.
Karmaşık Yumurtalık Kistleri
Yumurtalık kistlerinin diğer türleri endometriozis, polikistik yumurtalık sendromu (POS) ve diğer durumlarla ilişkili olabilir. Polikistik yumurtalıklar, yumurtalıklar anormal derecede büyük olduğunda ve dış kenarlarında çok sayıda küçük kist içerdiğinde ortaya çıkar.
Yumurtalıkların dış astar dokusundan gelişen kanserli olmayan büyümeler kistadenom olarak bilinir. Rahim astar dokusu rahim dışında büyüdüğünde ve yumurtalıklara yapıştığında da bir kist gelişebilir; bu endometrioma olarak bilinir.
Hamilelikte Yumurtalık Kistleri
Hamilelik sırasındaki yumurtalık kistleri genellikle ilk trimesterde keşfedilen fonksiyonel yumurtalık kistleridir. Hamilelik sırasında yumurtalık kistleri doğumdan önce kendi kendine çözülme eğilimindedir.
Yumurtalık Kisti Belirtileri Nelerdir?
Yumurtalık kistlerini kistin iyi huylu (benign, selim) veya kötü huylu (malign, habis) olarak ayırmak da mümkündür. Bir çok durumda çok büyük boyutlara ulaşsalar dahi belirti vermemeleri mümkündür. Genelde rutin yapılan kontroller sırasında ortaya çıkmaktadırlar. En çok görülen Bir çok durumda çok büyük boyutlara ulaşsalar dahi belirti vermemeleri mümkündür. Genelde rutin yapılan kontroller sırasında ortaya çıkmaktadırlar. En çok görülen yumurtalık kisti belirtileri; adet düzensizlikleri, karın bölgesinde şişlik, karında ya da kasıkta ağrı, kabızlık, dışkılarken ağrı gibi sindirim sistemiyle alakalı sıkıntılar, sık idrara çıkma gibi idrar yoluyla alakalı sorunlardır. Bu tür şikayetler kiste özel belirtiler olmadığı için gözden kaçması mümkün olabilir.
Büyük olmayan kistlerin herhangi bir belirti vermemesi olasılığı yüksektir. Ağrı da over kistlerinde sık görülmeyen bir belirtidir. Ağrı görülmesi genelde büyük bir kitleye, iltihaplanmaya veya endometriozis gibi bir durumun varlığına işaret edebilmektedir. Bunun dışında az görülen vakalarda kistlerin kendi etrafında dönmesi (torsiyon) ya da kistlerin patlaması (rüptür) durumları yüksek ağrıya sebebiyet verebilmektedir. Bu vakalar riskli durumlara sebebiyet verebilir, cerrahi müdahele gerektirebilmektedir.
Değişik kist türleri de birbirinden farklı bir takım belirtiler verebilmektedir.
Çoğu zaman yumurtalık kistleri semptomlara neden olmaz. Belirtiler ortaya çıktığında, aşağıdakileri içerebilir:
• İlişki veya adet sırasında ağrı
• Karın ağrısı
• Meme ağrısı
• Pelvik bölgede, alt sırtta veya uyluklarda ağrı
• Mide bulantısı
• Kusma
• Mesaneyi tamamen boşaltamama
• Olağandışı kanama
• Kilo almak
Aşağıdaki belirtiler acil tıbbi müdahale gerektirir:
Aniden ortaya çıkan şiddetli karın ağrısı (yumurtalık kisti rüptürü belirtisi olabilir)
• Bayılma
• Bitkinlik
• Baş dönmesi
• Soluk almada düzensizlik, hızlı nefes alma
• Kusma ve ateşle ortaya çıkan karın ağrısı
Yumurtalık Kistlerinde Tanı Nasıl Konur?
Yumurtalık kistleri birkaç farklı şekilde teşhis edilebilir. Uzman kadın hastalıkları doktoru bir yumurtalık kistinden şüphelendiğinde, teşhisi doğrulamak için ek testler isteyebilir.
Over kisti teşhisi çoğunlukla rutin kontroller ya da yapılan jinekolojik muayene ve ultrasonografiler ardından yapılır. Muayene sırasında yaş, kitle şekli, boyutu, solid (katı) veya saf kist olması, yapışıklığı, hassasiyet varlığı ya da yokluğu dikkate alınmalıdır. Bu veriler kistin iyi huylu mu yoksa kötü huylu mu olduğuna dair bilgiler sağlayabilir. Eğer ultrasonografi sonucunda saf kist şeklinde olan, 5-6 cm’den küçük çapı olan kistlerin iyi huylu ve fonksiyonel olma ihtimali fazladır. Duruma göre tomografi, manyetik rezonans, hormon tetkikleri ve tümör belirteçlerine (Ca 125, Ca 15-3, Ca 19.9 gibi tümör markerları) bakılıp tedavi şekillendirilebilir.
Kist tipine tam olarak kesin tanının konulması için laparoskopi ya da laparotomi gibi yöntemlerle over kistinin çıkarılıp patolojide incelenmesi gerekmektedir.
Pelvik ve Transvajinal Ultrason
Yumurtalık kistleri genellikle bir pelvik muayene sırasında tespit edilir. Bir pelvis ultrasonu, doktorun kisti ses dalgalarıyla görmesine ve sıvıdan mı, katı dokudan mı yoksa ikisinin karışımından mı oluştuğunu belirlemesine yardımcı olabilir. Bir transvajinal ultrason, uterus ve yumurtalıkları incelemek için vajinaya bir sonda sokan bir doktordan oluşur. Muayene, doktorun kisti daha ayrıntılı olarak görmesini sağlar.
Laparoskopik Cerrahi
Laparoskopik cerrahi sırasında doktor küçük kesiler yapacak ve karın içinden ince bir dürbün (laparoskop) geçirecektir. Laparoskop, doktorun kisti tanımlamasına ve muhtemelen kisti çıkarmasına veya biyopsi yapmasına imkan verir.
Serum CA-125 Testi
Bir kanser antijeni 125 (CA-125) kan testi, kistin yumurtalık kanserinden kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemeye yardımcı olabilir, ancak endometriozis ve rahim fibroidleri dahil olmak üzere diğer durumlar da CA-125 seviyelerini artırabilir, bu nedenle bu test spesifik değildir. yumurtalık kanseri için. Bazı yumurtalık kanseri vakalarında, CA-125 seviyeleri kan testiyle tespit edilecek kadar yükselmez.
Hormon Seviyeleri
Doktor hamilelik testi isteyebilir ve hormon seviyelerini değerlendirebilir. Polikistik over sendromuna neden olabilecek diğer hormonları test etmek için kan testleri de yapılabilir.
Kuldosentez
Kuldosentez pelvisteki anormallikleri belirlemek ve karın boşluğuna olan kanamaların sebebini bulmak için pelvisten bir sıvı örneği alma işlemdir. Kuldosentez, rahim ağzının arkasındaki vajina duvarından bir iğne sokularak yapılır.
Yumurtalık (Over) Kisti Tedavisi
Bütün yumurtalık kistleri ilaç tedavisi veya ameliyat gerektirmemektedir. Eğer kist şiddetli problemler yaratıyorsa (şiddetli ağrı veya yukarıda belirtilen belirtiler gibi) ve doğum kontrol hapı gibi ilaç tedavilerine cevap vermiyorsa, kist kendi etrafında dönme (torsiyon) ya da yırtılma ve patlama riski varsa, over kistinin yumurtalık kanseri şüphesi varsa bu durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Torsiyon ve patlama durumu ortaya çıkmışsa, acil ameliyat şarttır. Çocuklarda ve yaş ilerlemesiyle menopozdaki hastalarda ortaya çıkarılan kistler de ameliyat yapılması gerekli olabilir.
Özellikle menopoz öncesi hastalarda, 7-8 cm’den küçük kistler için eğer kist görüntüsünde iyi huylu olduğuna dair bilgiler varsa ve tümör belirteçleri kan tahlillerinde kansere yönelik bulgular vermiyorsa, bu kistlere takip düşünülebilir.
Birçok fonksiyonel yumurtalık kisti de herhangi bir tedavi gerektirmez ve genellikle kendi kendine düzelir. Yumurtalık kistleri özellikle sıvı dolu kistler, doğurganlık çağındaki kadınlarda genellikle dikkatli bekleme ile yönetilir. Bu, kist keşfedildikten 1 ila 3 ay sonra tekrar muayeneden geçmeyi gerektirir. Yumurtalık kisti kaybolduysa veya boyutunda herhangi bir değişiklik olmadıysa tedavi gerekmeyebilir.
İlaçlar
Bazı ağrı kesiciler, pelvik ağrıyı azaltmaya yardımcı olmak için kullanılabilir. Ancak bu anti-inflamatuar ilaçlar yumurtalık kistinin çözülmesine yardımcı olmaz, sadece semptomların giderilmesini sağlar. Bir kadında sıklıkla fonksiyonel yumurtalık kistleri varsa, kadın hastalıkları uzman doktoru yumurtlamayı önlemek ve yeni kistler oluşturma riskini azaltmak için hormonal doğum kontrolü reçete edebilir.
Rüptüre Yumurtalık Kistleri
Ağrı kesici ilaçlar, yırtılmış bir yumurtalık kistinin rahatsız edici semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir. Genellikle ameliyat gerekmez, ancak rüptüre bir dermoid yumurtalık kisti (birçok vücut dokusu türünü içeren bir tür iyi huylu tümörlerdir), kistin içeriği iç organları çok tahriş ettiğinden ameliyat gerektirebilir. İç kanama veya kanser olasılığı varsa rüptüre yumurtalık kistleri için de ameliyat gerekebilir.
Yumurtalık Kisti Ameliyatı ve Faydası
Bir yumurtalık kisti büyümeye devam ederse, kendi kendine çözülmezse, ultrasonda şüpheli görünüyorsa veya semptomlara neden oluyorsa, doktor cerrahi olarak çıkarılmasını önerebilir. Yumurtalık kanseri riski yaşla birlikte arttığından, endişe verici kistleri olan postmenopozal kadınlar için cerrahi daha sık önerilebilir. Bir yumurtalık kisti laparoskopi veya laparotomi ile cerrahi olarak çıkarılabilir. Laparoskopi, karında birkaç küçük kesi yapılarak kistin çıkarılmasını içerir. Doktor daha sonra kistin çıkarılması için bir kamera ve özel aletler kullanacaktır.
Kist büyükse veya doktor kanserden şüpheleniyorsa, cerrah büyük bir karın kesisi içeren bir laparotomi yapacaktır. Bazı yumurtalık kisti vakalarında, yumurtalık ve/veya diğer dokuların çıkarılması gerekecektir. Bir yumurtalığı alınan premenopozal bir kadın, prosedür nedeniyle kısır olmaz ve menopoza girmez.
Yumurtalık Kistinin Prognozu Nedir?
Fonksiyonel yumurtalık kistleri olan kadınlar, özellikle menopoz öncesi kadınlar için prognoz çok iyidir. Bu kistlerin çoğu tedavi olmaksızın birkaç ay içinde kendiliğinden düzelir. Diğer yumurtalık kistleri olan kadınların prognozu çeşitli faktörlere bağlıdır. Bir kadının yaşı, sağlık durumu ve kistin altında yatan neden prognozu etkiler.
Yaş
Yumurtalığın hormonal stimülasyonu, fonksiyonel bir yumurtalık kistinin gelişimini belirler. Halen adet gören ve östrojen üreten bir kadının kist geliştirme olasılığı daha yüksektir. Menopoz sonrası kadınların yumurtalık kisti geliştirme riski daha düşüktür, çünkü artık yumurtlamazlar veya çok miktarda hormon üretmezler. Daha fazla miktarda hormon geliştiren genç kadınların, menopoz sonrası kadınlara göre yumurtalık kistleri geliştirme olasılığı daha yüksektir.
Kist Boyutu
Bir kistin boyutu, doğrudan küçülme hızına karşılık gelir. Çoğu fonksiyonel kist 2 inç veya daha küçüktür ve çıkarılması için ameliyat gerektirmez. Ancak çapı 4 santimetreden büyük olan kistler genellikle ameliyat gerektirir.
Yumurtalık Kistleri Önlenebilir mi?
Yumurtalık kistleri önlenemese de düzenli pelvik muayeneler yumurtalıklardaki değişiklikleri teşhis etmeye yardımcı olabilir. Bir kadın premenopozal ise ve tekrarlayan fonksiyonel yumurtalık kistleri varsa, doğum kontrol hapları veya diğer hormon tedavisi yeni kistlerin oluşmasını önlemeye yardımcı olabilir. Yumurtalık kistlerinin çoğu tedavi gerektirmeden kendiliğinden düzelir ve tehlikeli değildir.
Yumurtalık Kisti Tedavisi Yapan Doktorlar
Yumurtalık kistlerinin tedavisinde en önemli noktalardan biri kist tipini, iyi huylu mu yoksa kötü huylu mu olduğunu teşhis edebilmektir. Eğer gerekliyse doğru müdahalenin yapılabilmesi ve kistin düzgün takip edilebilmesi için uzman ve alanında deneyimli bir doktora başvurmak büyük önem arz eder.