Eşler için ilk çocuklarına kavuşmak, hayallerindeki ailenin kurulması adına attıkları en heyecan verici adımdı. Ancak, aileyi genişletmek istediklerinde ikinci çocuk için tüm denemelere rağmen bekledikleri sonuca ulaşamamak pek çok çift için çok endişe verici ve çok yıpratıcı bir süreç olabilir. “2. çocuğa neden hamile kalamıyorum?” veya “3. cocuğa neden hamile kalamıyorum” soruları bir tüp bebek uzmanı olarak bana en çok sorulan sorular başlıklarını sıralarsam her zaman ilk beşte olan sorulardır. Bu yazımızda, ikinci çocuk veya üçüncü çocuk sahibi olma sürecinde karşılaşılan zorlukların nedenlerini, bu konuda yapılabilecekleriniz ve bu süreçte izlenmesi gereken yolları detaylarıyla ele aldım. Umarım ki, bu bilgilerle birlikte kafanızdaki soru işaretlerini gidermeye ve bu zor süreçte size rehberlik etmeye yardımcı olabilirim.
Sekonder İnfertilite, İkincil Kısırlık Nedir?
Sekonder infertilite Türkçe ismi ile “ikincil kısırlık”, daha önce doğum yapmış olmanıza rağmen tekrar hamile kalamama veya hamileliği tamamlayamama durumudur. İkincil kısırlık olarak sınıflandırılabilmesi için önceki doğumun tüp bebek (IVF) gibi yardımcı üreme teknikleri veya ilaçları kullanılmadan gerçekleşmiş olması gerekir. Uzman doktorlar genellikle bir çiftin altı ay ila bir yıl boyunca denedikten sonra ikincil kısırlık teşhisi koyar.
İkincil Kısırlık Ne Kadar Yaygındır?
İkincil kısırlık, birincil kısırlık kadar yaygındır. İkincil kısırlık, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki bir araştırmaya göre çiftlerin yaklaşık %11'ini etkilemektedir.
Belirtiler ve Nedenler
İkincil Kısırlığın Belirtileri Nelerdir?
İkincil kısırlığın ana belirtisi, bir veya daha fazla biyolojik çocuğa sahip olduktan sonra tekrar hamile kalamama durumudur. 35 yaşın altındaysanız, bir yıl (12 ay) düzenli, korunmasız cinsel ilişki sonrası hamile kalamamanız durumunda doktorunuz ikincil kısırlıkdan şüphelenebilir. 35 yaşın üzerindeyseniz, düzenli ve korunmasız altı aylık bir deneme sürecinden sonra “ikincil kısırlık” olarak sınıflandırılabilir.
İkincil İnfertilitenin Yaygın Nedenleri Nelerdir?
İkincil kısırlık, bir veya her iki partneri de etkileyebilir. Bazen ikincil kısırlığın tek bir nedeni yoktur; birden fazla faktörün bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Aslında, ikincil kısırlığın nedenleri cinsiyetler arasında ve bilinmeyen sebepler arasında eşit olarak dağılmaktadır.
En yaygın nedenlerden bazıları şunlardır:
- Bozulmuş sperm veya yumurtalar.
- Yaş faktörü.
- Önceki gebelikten kaynaklanan komplikasyonlar.
- Önceki ameliyattan kaynaklanan komplikasyonlar.
- Artan vücut ağırlığı veya BMI (vücut kitle indeksi).
- İlaçlar veya diğer tıbbi durumlar.
- Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE).
- Alkol tüketimi ve sigara içmek gibi yaşam tarzı faktörleri.
Kadınlarda İkincil İnfertilitenin Nedenleri Nelerdir?
Kadınlarda ikincil kısırlığın nedenleri arasında yumurta kalitesi, rahimle ilgili yapısal problemler, belirli sağlık koşulları ve yaşam tarzı faktörleri bulunur.
Yumurta Miktarı veya Kalitesindeki Sorunlar
Kadınlar sınırlı bir yumurta stoğuyla doğarlar. 40'lı yaşlara yaklaştıkça, yumurtalıklarda kalan yumurta sayısı azalır ve kalan yumurtaların kromozomal sorunlara sahip olma olasılığı artar. Otoimmün veya genetik koşullar ile önceki ameliyatlar veya radyasyon, iyi kaliteli yumurta sayısının düşük olmasının diğer nedenleridir.
Yapısal Sorunlar (Yara İzi veya Tıkanıklıklar)
Enfeksiyonlar ve cerrahi müdahaleler, fallop tüplerinizin veya rahminizin bazı kısımlarına zarar verebilir. Fallop tüpü, yumurtayı rahime taşır. Klamidya, bel soğukluğu ve pelvik inflamatuar hastalık (PID) gibi enfeksiyonların komplikasyonları fallop tüplerinizi tıkayabilir.
Benzer şekilde, belirli durumlar rahminizi etkileyebilir ve ikincil kısırlığa neden olabilir. Bazı prosedürlerden kaynaklanan yaralar hamileliği engelleyebilir. Bu prosedürler arasında dilatasyon ve kürtaj veya sezaryen doğum yer alır. Rahim fibroidleri veya polipler de rahminizin bazı kısımlarını tıkayarak hamileliği engelleyebilir.
Polikistik Over Sendromu (PCOS)
PCOS, düzensiz ve seyrek adet dönemlerine neden olan hormonal bir durumdur. PCOS olan çoğu kişi düzenli olarak yumurtlamaz, bu da gebe kalma yeteneklerini etkileyebilir.
Endometriozis
Endometriozis, normalde rahim içinde büyüyen dokunun, yumurtalıklarınızda veya diğer vücut kısımlarında büyümesi durumudur. Endometriozis yaygın bir durumdur, ancak her endometriozis vakası kısırlığa neden olmaz.
Kilo Alımı veya Diğer Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Kilo alımı, bazı kişilerde yumurtalık fonksiyon bozukluğuna yol açabilir. Belirli koşullar için kullanılan ilaçlar veya tedaviler de kısırlığa katkıda bulunabilir. Sigara içmek veya alkol tüketmek gibi alışkanlıklar da ovülasyon ve gebe kalmayı etkileyebilir.
Erkeklerde İkincil İnfertilitenin Nedenleri Nelerdir?
Erkeklerde ikincil kısırlığın nedenleri genellikle hormon seviyeleri, belirli tıbbi koşullar ve yaşam tarzı faktörleri ile ilgilidir.
Düşük Testosteron Seviyesi
Testosteron, sperm üretiminde önemli bir rol oynar. Testosteron seviyeleri yaşlanma, testislere zarar veya belirli tıbbi durumlar nedeniyle düşebilir. Bu koşullar şunları içerir:
- Genital enfeksiyonlar.
- Tiroid hastalıkları.
- Diyabet.
- Tüberküloz.
- Kabakulak.
- Çiçek hastalığı.
- Kan hastalıkları.
- İyi huylu tümörler.
- Duygusal stres.
- Miyokard enfarktüsü (kalp krizi).
- Koma.
- İnme.
- Solunum yetmezliği.
- Konjestif kalp yetmezliği.
- Yanıklar.
- Sepsis.
Düşük testosteronun tıbbi terimi hipogonadizmdir. Bazı araştırmalar, tüm erkeklerin yaklaşık %2'sinde düşük testosteron olduğunu göstermektedir. Düşük testosteron, 40 yaşın üzerindeki kişilerde daha yaygındır.
Testiküler Varikosel
Testiküler varikosel, skrotumda veya testislerinizi saran deri torbasında damarların genişlemesidir. Bu durum, erkeklerde ve doğumda erkek olarak atanan kişilerde (AMAB) düşük sperm üretimi ve kısırlığın yaygın bir nedenidir; yaklaşık %30 oranında görülür.
Düşük Kaliteli Semen
Semen, spermi taşıyan sıvıdır. 40 yaşından sonra semen kalitesi genellikle düşme eğilimindedir.
Düşük Sperm Sayısı
Sağlık hizmeti sağlayıcıları, mililitre başına 15 milyon spermin altındaki sperm sayısını düşük kabul eder. Bu duruma oligospermi denir.
Prostat Büyümesi veya Prostatın Alınması
Büyümüş prostat, sperm sayısını azaltabilir ve anormal ejakulasyona neden olabilir. Sağlık hizmeti sağlayıcınız kanser veya diğer durumlar nedeniyle prostatınızı alırsa, bu semen akışının geriye doğru olmasına neden olabilir.
Belirli İlaçlar Sperm Sayısı ve Kalitesini Etkiler
Bu ilaçlar arasında bazı antibiyotikler ve yüksek tansiyonu tedavi eden ilaçlar bulunur. Aşağıdaki durumların tedavileri sperm kalitesini etkileyebilir:
- Prostat kanseri.
- Mantar enfeksiyonları.
- İdrar yolu enfeksiyonları.
- Ülseratif kolit.
- Artrit.
- Gut.
- Ağrı.
- Kanserler.
- Nöbetler.
- Şizofreni.
Yaşam Tarzı Faktörleri veya Kimyasallar
Sperm hasarına neden olan kimyasallara maruz kalma gibi belirli yaşam tarzı faktörleri kısırlığa neden olabilir. Bunlar şunları içerir:
- Sperm için toksik olan doğal kayganlaştırıcılar kullanmak. Bu, bazı yağlar ve vazelini içerir.
- Pestisitler, kurşun, endüstriyel kimyasallar ve aşırı sıcağa maruz kalma tümüyle doğurganlığı etkileyebilir.
- Aşırı kilo almak. Bu, testosteron seviyelerini azaltabilir ve östrojen seviyelerini artırabilir.
Kimlerde İkincil İnfertilite Riski Daha Yüksektir?
İkincil kısırlık riskiniz şu durumlarda daha yüksek olabilir:
- Pelvik inflamatuar hastalık (PID) veya diğer CYBE'ler.
- Düzensiz adet döngüleri.
- Düşük yapma.
- Düşük sperm sayısı.
- Hormon dengesizlikleri.
Tanı ve Testler
İkincil İnfertiliteden Şüphelenen Bir Çift Ne Yapmalıdır?
İkincil kısırlıkden şüpheleniyorsanız, tüp bebek uzmanı kadın hastalıkları ve uzmanı doktor veya kliniğinden bir muayene için randevusu alın. Erken değerlendirme, en geniş tedavi seçeneklerine erişimi sağlamak için kritik öneme sahiptir.
Doktorunuz şunları yapacaktır:
- Önceki hamileliğinizden bu yana herhangi bir değişiklik olup olmadığını belirlemek için tıbbi geçmişinizi gözden geçirir.
- Yumurtlama yapıp yapmadığınızı ve yumurta üretip üretmediğinizi belirlemek için adet döngülerinizi tartışır.
- Belirli hastalıkların sperm sayısını veya sperm kalitesini etkileyip etkilemediğini değerlendirir.
Sekonder İnfertilite, İkincil Kısırlık Hangi Testler İle Teşhis Edilir?
Bir tüp bebek ve kadın hastalıkları uzmanı, kısırlığa neden olabilecek faktörleri belirlemek için belirli testler yapmak isteyebilir. Bu testlerden bazıları şunlardır:
- Semen analizi.
- Hormon seviyelerine bakmak için kan testleri.
- Transvajinal ultrason.
- Histerosalpingogram, rahminizi ve fallop tüplerinizi görmeyi sağlayan bir tür röntgen.
Yönetim ve Tedaviler;
İkincil Kısırlık İçin Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Kısırlık birincil veya ikincil olsun, tedaviler benzerdir ve şunları içerir:
- Düzenli olarak yumurtlamayan kişilerde yumurtlamayı teşvik etmek için ilaçlar.
- Tüp bebek tedavileri; İntrauterin inseminasyon (IUI), döllenme şansını artırmak için spermin rahminize yerleştirilmesini içerir. İn vitro fertilizasyon (IVF), yumurtaların yumurtalıklardan alınmasını ve laboratuvarda sperm ile manuel olarak birleştirilmesini içeren karmaşık ama en etkili süreçtir.
- Yara dokusu, polipler ve fibroidlerin çıkarılması gibi rahimle ilgili komplikasyonları düzeltmek için cerrahi müdahaleler.
- Testiküler varikoseli düzeltmek için cerrahi müdahaleler. Bu, erkek kısırlığının cerrahi olarak en kolay düzeltilebilir nedenidir.
Yaşam;
İkincil Kısırlık Tedavi Edilebilir mi?
Evet, ikincil kısırlık için birçok tedavi seçeneği mevcuttur. En başta yetkin bir tüp bebek uzmanı, kadın hastalıkları uzman doktoru, tanı ve hedeflerinize dayanarak sizinle birlikte bir tedavi planı oluşturabilir.
İkincil Kısırlık Varsa Yine De Hamile Kalabilir Misiniz?
Evet, ikincil kısırlık ile hamile kalabilirsiniz. Bu, genellikle tedavi ile hamilelikle sonuçlanan yaygın bir durumdur.
İkincil Kısırlığın Duygusal Etkisileri Nelerdir?
Kısırlık, bireyler ve çiftler üzerinde yüksek duygusal yük getiren yıkıcı bir durum olabilir. İkincil kısırlık için tedaviler işe yaramazsa, partnerler öfke, üzüntü, yas, suçluluk ve yalnızlık gibi çeşitli duygular yaşayabilirler. Aile üyeleri ve arkadaşlarından empati eksikliği hissedebilirler, bu kişiler genellikle "Bir çocuğunuz olduğu için şükretmelisiniz" diyebilir. Ne yazık ki, bir tüp bebek uzmanı değilse, cidden sağlık hizmeti aldığınız diğer doktorlar bile size umduğunuz ve gereken sempatiyi göstermeyebilir, bu da zaten zor bir durum yaşayan eşleri daha da büyük bir izolasyon hissine sokar.
İkincil kısırlık yaşayan bireyler ve partnerler, duygusal destek almayı da düşünebilir. Bir psikolag ve ruh sağlığı uzmanından fayda görebilirsiniz.
Ne Zaman Doktora Gitmeyi Düşünmelisiniz?
İkincil kısırlık belirtileri yaşıyorsanız veya bir yıl boyunca düzenli, korunmasız cinsel ilişkiye rağmen hamile kalamıyorsanız (35 yaşın üzerindeyseniz altı ay), sağlık hizmeti sağlayıcınıza başvurmalısınız. Doktorunuz, durumunuzu değerlendirecek ve size en uygun tedavi seçeneklerini sunacaktır.
Bir Tüp Bebek Uzmanı, Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanına Başvurmanız Gereken Durumlar;
- 35 yaş veya üzerindeyseniz ve altı ay boyunca düzenli, korunmasız cinsel ilişkiye rağmen hamile kalamıyorsanız.
- 35 yaşın altındaysanız ve bir yıl boyunca düzenli, korunmasız cinsel ilişkiye rağmen hamile kalamıyorsanız.
Unutmayın, ikincil kısırlık tüm cinsiyetleri etkiler ve bazen net bir nedeni yoktur. Bu tanı size çok fazla üzüntü veriyorsa, psikolojik destek almaktan sıkılmayın ve hayata pozitif kalmanızda yardımcı olabilecek kişi veya kaynakları arayın.
Op. Dr. Nurettin Ersöz İnce’den 2. Çocuk İsteyen Eşlere Önemli Bir Not
İkincil kısırlık, partnerler ve aileler için hayal kırıklığı yaratan, gerçek ve yaygın bir durumdur. Hamile kalmaya çalışıyorsanız ve başaramıyorsanız, güveneceğiniz ve tüp bebek uzmanlığı olan bir kadın doğum uzmanı ile vakit kaybetmeden konuşmanız gereklidir. Bazı durumlarda, ikincil kısırlık için belirgin bir neden yoktur. Ancak, 2. cocuğa hamile kalamıyorsanız da ailenize 3. cocuğa hamile kalamıyorsanız da önünüzdeki en büyük engel ve mücadele “yaşınız” olacak. Maalesef tüp bebek tedavisi gerekiyorsa bu tedavide zaman kadının hiçte lehine işlemez. O yüzden vakit kaybetmeyin. Gerçekten kaybetmeyin! Güveneceğiniz bir tüp bebek kliniğinden, merkezinden veya uzmanından bu hafta randevu alın. Kendimi de katarak diyebiliyorum ki yetkin bir tüp bebek ve kadın hastalıkları uzmanı ailenizi genişletme arzunuza en uygun tedavi planını oluşturacak kişidir. Ve korkmayın, ikincil kısırlık yaşayan çoğu kişinin sağlıklı bir hamilelik yaşadığını bilin.